Düşünme Biçimleri
Yansıtıcı Düşünme: Öğrenci aktif
olarak katıldığı eğitim ortamından kendi deneyimleriyle bilgiler edinmeli, bu
bilgileri paylaşmalı ve yeni etkileşimlerine aktarmalıdır. Öğrenilenleri bu
düşünme becerisi ile yeni durumlarda kullanabilmesi sağlanır. Geçmiş
yaşantılardan ders çıkarma söz konusudur.
Yaratıcı Düşünme: Bireyin yeni,
farklı, orijinal, özgün (sentez düzeyi), ayrıştırıcı düşünme, alternatifli
düşünme ve ürünler ortaya koymasıdır. Özneldir. Hazırlık, kuluçka, aydınlanma
ve değerlendirme olmak üzere 4 aşamadan oluşur.
Eleştirel Düşünme: Eleştirel
düşünce sorgulayan bir yaklaşımla olayları ve durumları ele alma irdeleyici bir
bakış açısıyla yorum yapma ve karar verme becerilerini içerir. Gerçeği bize
aktırıldığı şekliyle olduğu gibi değil, nesnel bir şekilde, akıl yürüterek
algılama sürecidir.
Analitik Düşünme: Bir bütündeki
her bir parçanın analiz edilerek bütünle/sistemle ilişkilerinin incelendiği
düşünce becerisidir. Analitik düşünce, analiz becerisi ile ilişkilidir.
Metabilişsel düşünme: En kısa
tanımıyla, kişinin kendi düşünme süreçlerinin farkında olması ve bu süreçleri
kontrol edebilmesi anlamına gelir. Bireyin kendi bilişsel süreçlerinin nasıl
işlediğini anlayarak bu süreçleri denetim altına alabileceği ve daha nitelikli
bir öğrenme için bu süreçleri yeniden düzenleyerek daha etkili bir biçimde
kullanabileceği sayıltısına dayanarak geliştirilmiştir.
Tümevarımsal Düşünme: Özelden
genele ya da olaylardan yasalara geçiş şeklindeki, akıl yürütmedir. Özel
gözlemlerden genel bir sonuca ulaşılmıştır. Somut işlemler döneminde
kazanılmaya başlanır
Tümdengelimsel Düşünme: Genelden
özele ya da yasalardan olaylara geçiş şeklindeki akıl yürütmedir. Kıyas,
tümdengelimin en mükemmel şekli olarak kabul edilir. Bu nedenle, klasik mantık
akıl yürütmede esas olarak kıyası almıştır. Soyut işlemler döneminde kazanılır
Analojik Düşünme: Bir olguyu bir
olguya benzetmek aralarında çağrışım kurmak demektir. Bilinen bir kavramdan
hareketle bilinmeyenin öğrenilmesi. Özelden Özele Akıl Yürütme
Iraksak Düşünme: Ortak
düşünceden hareketle farklı düşüncelere ulaşabilmeye dayalı bir düşünme
becerisidir. Iraksak düşünenler tepkisel, engellenmemiş ve rahat olurlar.
Problem çözmede ıraksak düşünce kullanılır.
Yakınsak Düşünme: farklı
düşüncelerin dayandığı ortak düşünceleri bulmaya dayalı düşünme becerisidir.
Yakınsak düşünenler ihtiyatlı ve duygusal açıdan tutuktur.
Lateral Düşünme: Kişilerin
sorunlara farklı yönlerden bakabilmeyi ve geniş düşünebilmeyi öğrenmelerini
sağlamayı amaçlayan düşünme biçimidir. Lateral düşünce, klasik düşünce
kalıplarının dışına çıkmaktır. Herkesin sahip olduğu verileri farklı şekillerde
işleyip ayrıcalıklı sonuçlar çıkarmaktır. Bu düşünme biçimine uygun
kullanılabilecek teknikler altı ayakkabılı uygulama, altı şapkalı düşünme ve
altı değer madalyası olarak sayılabilir.
Dönüşümsel Düşünme: Öğrenen bir
olayı çözümlemede geçmiş olayları ve durumları zihinde kurgulayarak sonuçlar
elde etmeyi başarabilir. Daha önce yaşanmış bir olayı kafasında canlandırıp
anlatabilir. Somut işlemler döneminin bir özelliğidir. Dönüşümsel düşünme
zamanla ilgili perspektifin kazanılmasıdır. Bu özelliği kazanan bireyler geçmiş
bugün ve gelecek arasında bağlantı kurabilirler. Yani geriye ve ileriye doğru
düşünebilirler.
Bütünleştirmeci(Kombinasyonel) Düşünme:
Bir problemin alt problemlere ayrıldığı durumlarda birden fazla çözümün
birleştirilerek çözümlenmesi işidir. Ergen, bir problemin çok sayıda alt
problemi içerdiğini dolayısıyla çok sayıda çözüm yolunun birleştirilebileceğini
kavrar. Soyut işlemler döneminde geliştirilir.
Hipotetik Düşünme: Günlük
hayatta veya eğitim öğretimde karşılaşılan bir sorunu çözmek için olası çözüm
yolları geliştirip bunları belirli bir düzene göre yapmayı sağlayan düşünme
sürecidir. Eğer …. ve …. olursa …. olur şeklinde genel bir cümle yapısıyla
ifade edilir. Hipotetik düşünmede sorunun görünen boyutlarının ötesine geçip
çözüme ilişkin yollar belirlenmesi söz konusudur.
Global Düşünme: Temeli,
öğrenmeyi kolaylaştırmak için harita çizmeye dayanmaktır. Öğrenmemiz gereken
bilgilerin haritalaştırılması esastır. Zihin haritaları, kavram haritaları vb.
Omnipotent Düşünme: Ergenlik
dönemindeki bireyin, her işin üstesinden gelebilecek güçte olduğunu düşünmesi.
Ergen, her şeyi halledebileceği kanısındadır. Ona göre hayat aslında büyüklerin
anlattığı kadar zor değildir.”Bana bişey olmaz” düşüncesi hâkimdir. Ergenler
hayal âlemine dalıp gelecekte gerçekleştirebilecekleri şeyleri düşünürler.
Düşünmekle de kalmayıp bu hayalleri gerçekleştirebilecek enerjiyle dolu
olduklarına, hayatın aslında büyüklerin abarttığında daha kolay olduğuna
inanırlar.
İkonik Düşünme: Çocuğun işlem
öncesinde hayalindeki sembollerle düşünmesi.
MUSTAFA AKYOL
EĞİTİM PSİKOLOGU
AKADEMİ KPSS
KURSU/KAHRAMANMARAŞ
